گزیده رباعیات بیدل

میرزا عبدالقادر بیدل شاعر بزرگ زبان فارسی ضمن این که از غزل‌سرایان بزرگ این زبان به حساب می‌آید، در قالب رباعی نیز صاحب‌نام و صاحب آثار ارزشمندی است.
دیوان رباعیات بیدل حدود چهار هزار رباعی دارد که هم حجم آن بسیار است و هم فراز و فرود دارد. از همین روی ضرورت گزینش از رباعیات او همواره احساس می‌شده و تا کنون گزیده‌های مختلفی به کوشش افراد مختلف گردآوری شده است. گزیدۀ رباعیات بیدل به کوشش محمدکاظم کاظمی یکی از این کتاب‌هاست.
در این کتاب ۶۱۸ رباعی از بیدل گرد آمده است. بسیاری از این رباعی‌ها با شرح و توضیحاتی از سوی گردآورنده همراه شده‌اند و این قضیه یک تفاوت عمدۀ این گزیده با دیگر گزیده‌های رباعیات بیدل است. در این شرح‌ها به بیت‌های بسیاری از غزلیات بیدل هم به عنوان شاهد مثال اشاره شده است. یک نمونه از رباعیات را با شرح آن مرور می‌کنیم:
درخوردِ تغافل از جهان اسباب
آسایش‌هاست، تا توانی دریاب
ای بی‌خبر از عالم جمعیت حق
چشم از تشویق خلق بربند و بخواب
«جهان اسباب» همین دنیای مادی ماست و تغافل از آن، یعنی بی‌اعتنایی به تعلقات دنیا و مردمش. «درخوردِ تغافل» را می‌شود «به ازای تغافل» تعبیر کرد. «حق» در اینجا یعنی خداوند و از این روی در برابر «خلق» قرار می‌گیرد. در رباعی دیگری نیز دارد: «غافل ز حقی به علّت صحبت خلق / یک دم تنها شو و خدایی دریاب».
کتاب با مقدمه‌ای مفصل از شاعر و پژوهشگر معاصر سیدعلی میرافضلی همراه شده است. میرافضلی در این مقدمه ضمن توصیف وضعیت رباعی‌‌سرایی در دوران مکتب هندی، به سرچشمه‌ها و آبشخورهای تأثیرپذیری بیدل از دیگر شاعران این مکتب پرداخته است. در بخشی از این مقدمه می‌خوانیم: «بیدل، به گمان من، جزو ده رباعی‌سرای بزرگ زبان فارسی است… رباعیات بیدل به نسبت غزلیات و مثنویات او، از وضوح و روشنی بیشتری برخوردار است و مطالعۀ آنها می‌تواند کلید فهم بهتر شعر بیدل باشد. ضمن آنکه تنوّع موضوعات، در رباعیات بیدل بیش از غزل‌های اوست و نگاه انتقادی و اجتماعی این شاعر بزرگ، در رباعیاتش نمود و ظهورِ روشن‌تری دارد.»